FAQ
Q: Chciałbym podawać pacjentom jednoroczne ryzyko złamania zamiast podawanego na stronie ryzyka dziesięcioletniego.
A: U zdrowego pacjenta jednoroczne prawdopodobieństwo złamania stanowi 10% prawdopodobieństwa dziesięcioletniego. Na przykład, dla pacjenta z dziesięcioletnim ryzykiem złamania wynoszącym 40%, ryzyko złamania jednorocznego wynosi 4%, jednak warto pamiętać, że wyższe liczby procentowe lepiej przemawiają do pacjentów i lekarzy.
Q: Czy czynniki ryzyka kształtują się podobnie u kobiet i mężczyzn oraz osób z różnych krajów?
A: Czynniki ryzyka oddziaływają podobnie u mężczyzn i kobiet z różnych krajów w kategoriach ryzyka względnego. Jednakże ryzyko bezwzględne będzie się różnić, ponieważ ryzyko bezwzględne i ryzyko śmierci jest różne zależnie od wieku. Dodatkowo, waga różnych czynników ryzyka zależy od wieku (np. złamanie u rodziców) albo istnienia lub braku innych czynników ryzyka. Na przykład, BMI jest stosunkowo o wiele mniejszym czynnikiem ryzyka niż niski BMD.
Q: Kliniczne czynniki ryzyka wymagają odpowiedzi tak lub nie. Jakkolwiek, dwa przebyte złamania powodują większe ryzyko niż jedno złamanie. Dlaczego to nie jest uwzględnione?
A: Wiadomo, że działanie wielu czynników ryzyka zależy od dawki. Oprócz liczby poprzednich złamań, należą do nich: palenie, zażywanie glikokortykosteroidów oraz spożywanie alkoholu. Jednak ten algorytm został oparty na informacjach, które są wspólne dla populacji uczestniczącej w badaniach i takie szczegóły nie są osiągalne. Oznacza to, że w ocena kliniczna jest niezbędna przy interpretacji prawdopodobieństwa. Wyższa od przeciętnej liczba złamań oznacza, że ryzyko złamania jest wyższe niż podane przez FRAX.
Q: Kliniczne czynniki ryzyka wymagają odpowiedzi tak lub nie. Jednak wysokie dawki doustnych glikokortykosteridów powodują większe ryzyko niż normalna dawka. Dlaczego to nie jest uwzględnione?
A: Nie jest to uwzględnione w powodów wymienionych powyżej. Wyższe niż zwyczajowe dawki doustnych glikokortykosteridów zwiększają ryzyko. Z drugiej strony, niższe dawki glikokortykosteridów oznaczają, że prawdopodobieństwo złamania będzie niższe niż podane w wyniku. Wskazówki jak skorygować różnicę wynikającą z różnych dawek glikokortykosteridów podaje Kanis et al, 2010 (zobacz w Bibliografii).
Q: Przebyte złamanie kręgosłupa oznacza o wiele wyższe ryzyko niż złamanie przedramienia. Czy zostało to uwzględnione w algorytmie?
A: Nie jest to uwzględnione w powodów wymienionych powyżej. Należy pamiętać, że przebyte złamanie morfometryczne i bezobjawowe kręgosłupa powoduje takie samo ryzyko jak każde inne przebyte złamanie. Jednak kliniczne złamanie kręgosłupa stanowi o wiele wyższe ryzyko (bibliografia: Johnell et al 2006).
Q: Markery obrotu kostnego mają ścisły związek z ryzykiem złamania niezależnie od BMD. Czy mogą być stosowane przy obliczaniu prawdopodobieństwa złamania?
A: Prawdą jest, że wysoka wartość markerów obrotu kostnego wpływa na ryzyko złamania niezależnie od wartości BMD. Niestety nie ma zgodności co do och poziomów referencyjnych i doświadczeń w światowych w jaki sposób można by je zastosować. Interpretacja ich wyników pozostaje do oceny lekarskiej.
Q: Czy brane są pod uwagę mniejszości narodowe?
A: Mniejszości etniczne nie są brane pod uwagę z wyjątkiem Stanów Zjednoczonych i Singapuru, gdzie istnieją wystarczające dane epidemiologiczne, aby dokonać odpowiednich korekt.
Q: Mojego kraju nie ma na liście – co robić?
A: Wybierz państwo, którego dane epidemiologiczne dotyczące osteoporozy są najbardziej zbliżone do twojego kraju. Przykładem krajów o wysokim ryzyku są Dania i Szwecja. Do krajów niskiego ryzyka zaliczamy Liban i Chiny.
W kolejnych wersjach planujemy wprowadzenie danych dla nowych krajów. Zwróć się do swego krajowego towarzystwa o przygotowanie modelu dla twego kraju lub o wskazanie odpowiednika.
Q: Czemu nie można użyć kalkulatora aby obliczyć ryzyko złamania u 30 letniego pacjenta?
A: Algorytm zbudowany jest na podstawie danych z całego świata zdobytych w grupach o ograniczonym zakresie wieku. W przypadku wpisania wieku poniżej 40 lat, kalkulator obliczy ryzyko dla czterdziestolatka. Lekarz musi użyć w tym wypadku swej wiedzy i doświadczenia, aby ocenić ryzyko złamania.
Q: W programie nie ma możliwości zaznaczenia odpowiedzi o braku danych. Co powinienem zrobić?
A: Nasz program nie uwzględnia możliwości braku danych. Do obliczenia dziesięcioletniego prawdopodobieństwa złamania potrzebne są odpowiedzi na wszystkie pytania oprócz BMD. W przypadku braku danych, np. dotyczących historii złamań w rodzinie, zaznacz „nie”.
Q: Dlaczego nie obliczać prawdopodobieństwa wszystkich złamań osteoporotycznych, co dałoby wyższe wartości?
A: Włączenie wszystkich złamań osteoporotycznych jest problematyczne ze względu na niekompletne informacje o ich epidemiologii. Badania przeprowadzone w Szwecji wykazują, że uwzględnienie innych głównych złamań osteoporotycznych (np. miednicy, kości udowej czy piszczelowej) podwyższyłoby prawdopodobieństwo złamania o ok. 10%. (I tak, u pacjenta z pięcioprocentowym ryzykiem złamania daje to wzrost do 5.5%). Dodanie złamania żeber jeszcze bardziej podwyższyłoby prawdopodobieństwo, są one jednak trudne do zdiagnozowania.
Q: Czemu nie wzięto pod uwagę upadków, które są dobrze udokumentowanym czynnikiem ryzyka złamań?
A: Upadków nie uwzględniono z dwóch powodów. Po pierwsze, w populacji użytej do budowy algorytmu dane o upadkach były rejestrowane w różny sposób i nie było możliwości wyprowadzenia standardowych zakresów. Po drugie, jakkolwiek jest to niewykluczone, nie wykazano dotąd, że leczenie farmakologiczne redukuje ryzyko złamania u pacjentów zidentyfikowanych na podstawie przebytego upadku. Ważne jest by ocena, aby program oceniający ryzyko identyfikował czynnik podlegający leczeniu. Proszę pamiętać, że FRAX bierze pod uwagę pacjentów na wszystkich poziomach ryzyka upadku, więc jakkolwiek ta zmienna nie jest wprowadzona to, obecność upadków jest uwzględniona w kalkulatorze FRAX.
Q: Dlaczego zignorowano złamania kręgosłupa rozpoznanych na podstawie zdjęć rentgenowskich uwzględniając jedynie złamania kliniczne kręgosłupa?
A: Przebyte złamanie morfometryczne ma takie same znaczenie jak każde inne złamanie niskoenergetyczne kości i może być brane pod uwagę w czasie wypełniania kalkulatora FRAX®. Jednak wynik nie bierze pod uwagę prawdopodobieństwa wystąpienia złamania morfometrycznego. Zdecydowano się na tak konserwatywne podejście, ponieważ ich kliniczne znaczenie jest dyskusyjne (nie dotyczy prognozowania ryzyka). Nie mniej jednak, nie wpływa to na decyzję o leczeniu kto powinien być leczony.
Q: Jak zdecydować kogo leczyć?
A: Kalkulator FRAX® nie wskazuje, kogo leczyć, zostawia to decyzji lekarskiej. W wielu krajach dostępne są zalecenia oparte na opiniach ekspertów i/lub przesłankach farmako-ekonomicznych.
Q: Który wynik T-score należy uwzględnić używając kalkulatora FRAX®?
A: Należy użyć wyniku T-score dla szyjki kości udowej (neck) obliczonego na podstawie wartości referencyjnych (rekomendowana norma to NHANES III dla kobiety rasy białej pomiędzy 20-29 rokiem życia - T(WHO)-score). Wyniki T-score uzyskane z lokalnych baz danych lub sporządzone dla mniejszości narodowych mogą dać mylące wyniki. Należy wszelako zwrócić uwagę, że ten sam zakres odniesienia używany jest dla mężczyzn (norma NHANES III dla kobiety rasy białej pomiędzy 20-29 rokiem życia). Jeśli nie jesteś pewien wyniku T-score, wpisz producenta urządzenia DXA i wynik BMD a T(WHO)-score zostanie obliczony automatycznie.
Q: Czy mogę użyć BMD total hip lub w kręgosłupie lędźwiowym zamiast w szyjce kości udowej?
A: Nie. Model oparty został na populacjach, w których dostępne są dane dla szyjki kości udowej. T-score i Z-score różnią się w zależności od użytej technologii i miejsca pomiaru.
Q: Spotykam pacjentów z T-score kręgosłupa lędźwiowego znacznie niższym od T-score wyliczonego na podstawie BMD szyjki kości udowej. Czy możliwe jest, że kalkulator FRAX nie doszacuje ryzyka złamania u takich pacjentów?
A: Tak. Proszę jednak pamiętać, że FRAX przeceni prawdopodobieństwo złamania u pacjentów z T-score kręgosłupa lędźwiowego znacznie wyższym od T-score wyliczonym na podstawie BMD szyjki kości udowej. Pomocne wskazówki do korygowania różnic w wyniku można znaleźć w Leslie et al, 2010 (zobacz w Bibliografii).
Q: Częstość złamań i długość życia zmieniają się. Czy wpłynie to na kalkulator FRAX?
A: Znaczne zmiany wpływają na dokładność obliczeń i od czasu do czasu FRAX wymaga korekt.